مفهوم سررسید در بازار آتی سهام

منظور از قراردادهای اختیار معامله چیست؟

معمولا برداشت ما از بازار بورس جایی است که عده‌ای خریدار و فروشنده در آن به خرید و فروش سهام شرکت‌ها و اوراق بهادار مختلف مشغول هستند اما این تنها بخشی از اتفاقی است که در بورس می‌افتد و در بورس کالا و اوراق بهادار کشور بازارهای مختلفی وجود دارند و معاملات گوناگونی در این بازارها انجام می‌شود. امروز قرار است به سراغ یکی از این ابزارهای معاملاتی یعنی قراردادهای اختیار معامله برویم و شما را با مفهوم این نوع از قراردادها و چگونگی کارکرد آن‌ها بیشتر آشنا کنیم. با ما همراه شوید.

قرارداد اختیار معامله چیست؟

قراردادهای اختیار معامله و قرارداهای آتی از مهم‌ترین ابزارهای مشتقه در بازار بورس کالا و اوراق بهادار کشور به شمار می‌روند و به دلیل این که مفهوم جدیدی در بازار بورس ایران هستند، بسیاری از سهامداران آشنایی زیادی با این قراردادها ندارند.

در یک معامله ساده شما معمولا برای دریافت یک کالا یا خدمات مبلغی را پرداخت و کالا یا خدمت مورد نیاز خود را هم دریافت می‌کنید اما در قراردادهایی مانند قرارداد اختیار معامله به خریدار حق خرید یا فروش کالای مورد معامله در تاریخی معین با قیمتی مشخص و از پیش تعیین شده داده می‌شود.

چگونگی کارکرد قرارداهای اختیار معامله

برای این که با کارکرد قرادادهای اختیار معامله بیشتر آشنا شوید، کار را با یک مثال آغاز می‌کنیم. فرض کنید در فرودین ماه 1400 که قیمت هر سکه 8 میلیون تومان است شما اختیار خرید این کالا را با همین قیمت در تاریخ اسفند 1400 از یک فروشنده خریداری و مبلغ 200 هزار تومان را هم به عنوان قیمت اختیار معامله مشخص می‌کنید. حال شما این اختیار را دارید که کالای مورد نظر را در سررسید مشخص شده با همان قیمت 8 میلیون تومان از فروشنده‌ای که با او قرارداد اختیار معامله بسته‌اید، خریداری کنید.

در این شرایط اگر قیمت کالای مورد نظر افزایش پیدا کند مثلا در همین مثال قیمت سکه به 10 میلیون تومان برسد، شما سود کرده‌اید. نکته جالب در اینجا این است که شما اختیار معامله را خریداری کرده‌اید و اجباری برای انجام معامله مورد نظر ندارید.

یعنی اگر قیمت کالایی که خریداری کرده‌اید کاهش پیدا کرده باشد مثلا در همین مثال به 7 میلیون تومان رسیده باشد، می‌توانید از اختیار خود استفاده نکنید. در این صورت تنها به اندازه همان مبلغی که به عنوان قیمت قرارداد اختیار معامله باید پرداخت کنید، یعنی 200 هزار تومان دچار ضرر می‌شوید.

شما می‌توانید قراداد اختیار معامله را برای فروش یک کالا هم اعمال کنید. به این معنا که شما به عنوان خریدار قرارداد اختیار معامله، حق فروش یک دارایی را با قیمت مشخص در زمان تعیین شده خریداری می‌کند.

برای نمونه در همان مثال قبلی خریدار قرارداد، حق فروش سکه با همان قیمت 8 میلیون تومان را برای اسفند 1400 با همان قیمت اختیار معامله 200 هزار تومان از یک فروشنده خریداری می‌کند. در این حالت او می‌تواند در زمان سررسید کالای مورد نظر را با قیمت تعیین شده به فروشنده قرارداد بفروشد.

حال در نظر بگیرید که در اسفندماه قیمت سکه به 7 میلیون تومان رسیده باشد، در این شرایط خریدار قرارداد اختیار معامله سود می‌کند اما در صورتی هم که قیمت سکه به 10 میلیون تومان رسیده باشد وی می‌تواند از اختیار خود برای فروش کالای مورد نظر استفاده نکند.

همانگونه که احتمالا از این مثال متوجه شده باشید قراردادهای اختیار معامله یا آپشن‌ها به دو دسته قرادادهای اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می‌شوند.

اختیار خرید (Call Option)

در قراردادهای اختیار خرید حق خرید یک دارایی از پیش به خریدار قرارداد اختیار معامله داده می‌شود. کسانی به سراغ قرادادهای اختیار خرید می‌روند که منتظر افزایش قیمت دارایی هستند و می‌خواهند از این طریق با این نوع از قراردادهای به سود برسند. آن‌ها قرارداد را با قیمت روز یک کالا خریداری می‌کنند تا در آینده با افزایش قیمت‌ها به سود مورد نظرشان دست پیدا کنند.

اختیار فروش (Put Option)

قراردادهای اختیار فروش برعکس اختیار خرید هستند و در این قراردادها حق فروش یک دارایی با قیمت تعیین شده از قبل به معامله کننده داده می‌شود. در این حالت درست برعکس قراردادهای اختیار خرید صاحب قرارداد امیدوار به کاهش قیمت‌ها است و با پیش‌بینی که از کم شدن قیمت یک دارایی دارد، دست به انعقاد قراردادهای اختیار فروش می‌زند.

بعضی نکات مهم در قراردادهای اختیار معامله

• برای آغاز فعالیت در بازار مشتقه علاقه‌مندان به حضور در معاملات این بازار باید از کارگزاری‌هایی که مجوز معاملاتی برای قرادادهای بازار مشتقه را دارند کد معاملاتی دریافت کنند.
• زمان تسویه قراداد اختیار معامله، تاریخ سررسید مشخص شده در همان قرارداد است که در پایان روز معاملاتی این تسویه انجام می‌شود. کارمزد معامله نیز در همان روز به حساب سازمان بورس، کارگزار مربوطه و .. واریز می‌شود.
• قرادادهای اختیار معامله به دو سبک اروپایی و آمریکایی قابل اجرا هستند. در سبک اروپایی خریدار معامله تنها در زمان سررسید مشخص شده در قرارداد می‌تواند از حق خرید و فروش خود استفاده کند، اما در سبک آمریکایی خریدار در طول زمانی که مفهوم سررسید در بازار آتی سهام مشخص شده است می‌تواند معامله را اجرایی و از حق خود برای خرید یا فروش یک کالا استفاده کند.
• معامله در بازار مشتقه بورس کالا روی یک دارایی پایه مانند سکه یا زعفران صورت می‌گیرد.
• در حال حاضر تنها در مورد بعضی کالاها و تعداد کمی از سهم‌ها قرارداد اختیار معامله اعمال می‌شود.
• همان گونه مفهوم سررسید در بازار آتی سهام که گفتیم یکی از نکات مهم در عبارت قرارداد اختیار معامله، کلمه اختیار است. به این معنی که اختیار خرید و فروش دارایی موردنظر به معامله کننده داده می‌شود و اجباری برای خرید و فروش کالای مشخص شده در قرارداد وجود ندارد اما در مورد فروشنده اختیار معامله چنین امکانی وجود ندارد و فروشنده قرارداد از قدرت اختیار برای انجام معاملات برخوردار نیست و باید تابع تصمیم خریدار باشد.
• برای تضمین پایبندی به قراردادهای اختیار معامله با توجه به این که پول یا کالایی بین طرفین تا زمان تاریخ مشخص شده در قرارداد رد و بدل نمی‌شود، هر دو طرف معامله ودیعه‌ای را به اتاق پایاپای بورس تحویل می‌دهند.
• قرارداد اختیار معامله در بازار بورس ایران مفهوم نسبتا جدیدی محسوب می‌شود و برای اولین بار بورس اختیار معامله در سال 1973 در شیکاگو شروع به کار کرد که اکثر اوقات هم رتبه اول را از نظر حجم و تعداد معاملات انجام شده در این حوزه دارد.
• نوسان‌گیرها علاقه بسیاری به بازار آتی کالا دارند و سعی می‌کنند از نوسان قیمت‌ها و پیش‌بینی آینده بازار برای رسیدن به سود در بازار مورد نظر استفاده کنند.

مزایای قراردادهای اختیار معامله

احتمالا این سوال برای‌تان پیش آمده باشد که قراردادهای اختیار معامله چه مزیت‌هایی برای خریدار یا فروشنده این نوع از قراردادها دارد. در زیر به برخی از این مزایا اشاره می‌کنیم که به درک بهتر قرادادهای اختیار معامله هم کمک بیشتری می‌کنند.

• کم شدن ریسک معاملات و کاهش نوسان بالای قیمت‌ها در آینده
• کسب سود از قرارداهای اختیار معامله و حتی درآمدزایی از معامله مجدد این قرارداد به این معنا که شما می‌توانید حق خرید یا فروش خود را بفروشید و از این طریق نیز کسب سود کنید.
• نیار به نقدینگی کمتر
• کاهش ریسک انجام معاملات

تفاوت قرادادهای اختیار معامله با قرادادهای آتی

همانگونه که اشاره کردیم قرارداد اختیار معامله اختیاری قانونی است که مطابق آن به خریدار حق خرید یا فروش کالای مورد معامله در تاریخی معین با قیمتی مشخص و از پیش تعیین شده داده می‌شود، اما در قراردادهای آتی یک خریدار متعهد می‌شود یک کالای مشخص شده را در تاریخ مشخص با قیمت معین از فروشنده کالا خریداری کند.

به زبان ساده‌تر می‌توان گفت که در قرارداد اختیار معامله خریدار، اختیار یک معامله را خریداری می‌کند اما در قراردادهای آتی خریدار و فروشنده برای مبادله یک کالا متعهد می‌شوند.

سخن آخر

قراردادهای اختیار معامله از جمله مهم‌ترین ابزار مشتقه در بازار بورس کالا و اوراق بهادار کشور به شمار می‌روند و طیف جدیدی از معاملات در بازار بورس این روزهای کشور را شامل می‌شوند. در این نوع از قراردادها، به خریدار حق خرید یا فروش کالای مورد معامله در تاریخی معین با قیمتی مشخص و از پیش تعیین شده داده می‌شود.

قراردادهای اختیار معامله به دو دسته قراردادهای اختیار خرید و قراردادهای اختیار فروش تقسیم می‌شوند که در مورد اول حق خرید یک دارایی و در مورد دوم حق فروش یک دارایی با قیمت تعیین شده از قبل به معامله کننده داده می‌شود. نکته مهم در خصوص قراردادهای اختیار معامله، کلمه اختیار است. به این معنی که اختیار و نه اجبار برای خرید و فروش دارایی موردنظر به خریدار قرارداد داده می‌شود.

در پایان هم باید اشاره کنیم که ما سعی کردیم به زبان ساده شما را با بازار آتی کالا و قراردادهای اختیار معامله آشنا کنیم اما این بازار هم مانند دیگر بازارهای مالی پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و حضور در آن به این سادگی‌ها هم نیست. علاقه‌مندان به ورود و سرمایه گذاری در این حوزه، باید توانایی خوبی در پیش بینی آینده بازار و تحلیل مفهوم سررسید در بازار آتی سهام دقیق و درست اتفاقات بازار سرمایه داشته باشند تا بتوانند به سودی که مد نظرشان است، دست پیدا کنند.

مفهوم سررسید در بازار آتی سهام

در مطلب قبلی، سازوکار بازار قراردادهای آتی توضیح داده شد. در این مطلب انواع قراردادهای آتی توضیح داده می‌شود و بیان می‌گردد که قرارداد آتی شامل قرارداد آتی بر روی کالا، ارز، دارایی مالی و شاخص می‌شود.

قرارداد آتی بر روی کالا
قرارداد آتی کالا نوعی ابزار مشتقه است که به واسطۀ آن فروشنده تعهد می‌کند در زمان سررسید مقدار معینی از یک کالای مشخص را به قیمتی که در لحظۀ حال تعیین می‌کند به خریدار بفروشد. خریدار نیز طبق این قرارداد تعهد می‌کند کالای مذکور را با همان مشخصات خریداری کند.

انواع قرارداد آتی بر روی کالا شامل موارد زیر است:
الف) قرارداد آتی بر روی محصولات کشاورزی مانند ارزن، گندم، جو و ذرت
ب) قرارداد آتی بر روی فلزات مانند فلزات رنگین و فلزان گران‌بها
ج) قرارداد آتی بر روی نفت و مشتقات آن مانند گازوئیل

قرارداد آتی بر روی ارز
قرارداد آتی ارز عبارت است از تعهد به انجام معاملۀ ارز مشخص روی قیمت از قبل تعیین شده بر مبنای ارز دیگر که در زمانی مشخص در آینده انجام می‌شود. این قرارداد را می‌توان قبل از سررسید با اعمال موقعیت معکوس بست. از قرارداد آتی ارز می‌توان در پوشش ریسک‌های مرتبط با ارز در واردات، صادرات، سرمایه‌گذاری خارجی و یا حتی سفته‌بازی استفاده نمود. مقادیر ارزی که در هر قرارداد تعیین می‌شود معمولاً مقدار ثابت و از پیش تعیین شده‌ای دارد. انواع قرارداد آتی بر روی ارزها شامل دلار با یورو، دلار با پوند انگلیس، دلار با فرانک، دلار با لیر، دلار با کانادا و . هستند.

قرارداد آتی بر روی سهام
قرارداد آتی بر روی سهام توافق‌نامه‌ای بین دو طرف برای خرید یا فروش مقدار خاصی از سهام، با قیمت مشخص و در تاریخ مشخصی در آینده است.

قرارداد آتی بر روی شاخص
قرارداد آتی سبد سهام عبارت است از قراردادی که فروشنده تعهد می‌کند در سررسید تعیین شده، سبد پایه را به قیمتی که در زمان انعقاد قرارداد تعیین می‌شود بفروشد و در مقابل خریدار متعد می‌شود آن سبد پایه را در تاریخ سررسید خریداری کند. قراردادهای آتی شاخص در عمل بسیار متنوع هستند و می‌توان برای هر شاخص بازار، قرارداد آتی شاخص تشکیل داد. قراردادهای آتی صادره بر روی شاخص سهام به صورت نقدی تسویه می‌شوند چرا که امکان تحویل فیزیکی دارایی پایه وجود ندارد. انواع قرارداد آتی بر روی شاخص شامل قرداد آتی بر روی شاخص داوجونز، S&P500 و. هستند.

قرارداد آتی بر روی نرخ بهره
قرارداد آتی بر روی نرخ بهره قراردادی است که به خرید یا فروش ابزاربدهی در یک قیمت مشخص و در یک تاریخ از پیش تعیین شده می‌پردازد. دارایی پایۀ این قرارداد شامل اسناد خزانه، سپرده‌های یورو دلاری و. می‌شود.

قراردادهای آتی چیست و چه مشخصات و ویژگی‌هایی دارد؟

قرارداد یعنی بستن یک پیمان بین دو فرد یا دو سازمان، که بر اساس آن متعهد می‌شوند کارهایی را انجام بدهند (یا ندهند). در هر قراردادی، راه‌هایی تعبیه شده برای این که زمان اجرای کار، شیوه اجرا و همچنین راه‌های برون‌رفت از پیمان ممکن باشند. در نوع خاصی از قرارداد یعنی قرارداد اتی، که بیشتر در حوزه مالی و اقتصادی بسته می‌شود، معامله نوشته شده و در آینده اجرا می‌شود، نه بلافاصله بعد از اجرایی شدن متن خود قرارداد. در این مطلب این نوع قرارداد را با هم بررسی می ‎ کنیم. قراردادی که نسبت به دیگر مدل‌ها، سن کمتری دارد و حدود پنجاه سال است که وارد بازارهای مالی شده، اما همه قابلیت ‎ های مختلف مثل خرید و فروش یا مبادله را در اختیار طرفین می‌گذارد. اگر در بازارهای مالی فعال هستید، ارز دیجیتال می‌خرید و می ‎ فروشید و یا علاقه دارید وارد بورس شوید، دانستن درمورد این شکل قرارداد برایتان خیلی مفید خواهد بود.

می‌توانید با مراجعه به بخش مشاوره سرمایه گذاری در اپلیکیشن کارمنتو با مشاورین و متخصصان این حوزه در ارتباط باشید.

تعریف و انواع قرارداد آتی

همان‌طور که گفتیم، در معاملات اتی ( future contract ) خود مال رد و بدل نمی‌‍شود (حداقل بلافاصله) بلکه «اسناد» آن هستند که رد و بدل می‌شوند. این نوع قرارداد، نوعی از ابزارهای مشتقه نیز محسوب می ‎ شود. ابزار مشتقه یعنی فرایند یا وسیله ‎ ای که به خودی خود ارزش ندارد و به وسیله یک کالا یا فرایند دیگر ارزشمند می‌شود. مثلا اوراق بهاداری که در بورس‌ها (در همه کشورها) معامله می ‎ شوند، به تنهایی هیچ ارزشی ندارند و وقتی برای خرید و فروش سهام یک شرکت استفاده شوند ارزش پیدا می ‎ کنند. در متن هر قرارداد اتی هم، خود دارایی ‎ ها (از هر جنسی که باشند) بین افراد یا سازمان‌ها معامله نمی ‎ شوند، بلکه اسنادی بالقوه بی‌ارزش تبادل می ‎ شوند که در آینده (آتی) ارزشمند خواهند بود. اسناد مورد نظر در قرارداد اتی قیمت، ارزش و میزان معامله را در زمان حال مشخص می‌کنند. مثلا شما به عنوان یک فروشنده سهام، تصمیم‌ می‌گیرید سهام خودتان را از یک شرکت نفت و گاز به دیگران بفروشید اما نه امروز. بنابراین در قراردادتان میزان ارزش سهام را مشخص و تعیین می‌کنید که همین ارزش را در شش ماه آینده از خریدار دریافت کنید. اما چند نوع قرارداد اتی داریم؟

1. قرارداد در مورد کالاهای فیزیکی: در این نوع قرارداد، کالاهای مورد مبادله فیزیکی هستند. مثلا طلا، فلزات ارزشمند، زعفران و حتی نفت. در کشور ما، قرارداد کالاهای فیزیکی از نوع اتی با معامله سکه تمام بهار ِ آزادی شروع شده و امروزه برای کالاهایی مثل زیره، پسته و زعفران هم انجام می‌شود.
2. قرارداد سهام و شاخص: برخلاف قرارداد کالاهای فیزیکی، موارد مورد معامله در این نوع ماهیت قابل لمس ندارند. سهام، ارز (دیجیتال و غیردیجیتال)، اوراق قرضه و. از جمله این موارد هستند که این روزها قرارداد اتی بیت‌کوین و اتریوم را زیاد می‌بینیم و می‌شنویم. در قرارداد سهام و شاخص بازیگران بزرگی مثل بورس رسمی کشورها، شرکت‌های نفت و گاز، خودروسازان و حتی سیاستمداران دخیل هستند و شاخص‌های بازار را جابجا می ‎ کنند.

بیشتر بخوانیم: آشنایی با سرمایه گذاری در بازار بورس جهانی

فواید و ویژگی‌های قرارداد آتی

حال که معنای قرارداد اتی و شیوه بستن آن را متوجه شدید، احتمالا این سوال برای شما پیش آمده که اصلا چرا باید فرد یا شرکتی قرارداد خودش را به شکل اتی ببندد؟ مگر نقد و آنی گرفتن پول چه مشکلی دارد؟ آیا بهتر نیست بدون تغییر قیمت دارایی‌ها، قیمتشان را فورا دریافت کنیم؟ در این بخش می ‎ خواهیم بعضی از ویژگی‌ها و فواید این شکل قرارداد را با هم بشناسیم:

• صراحت و استاندارد بودن مفاد: هر قراردادی که از نوع اتی نوشته شود، دارای استانداردها و چهارچوب‌هایی است که در متن به صورت دقیق نوشته می‌شوند و بعدا قابل تغییر نیستند. بر اساس این چهارچوب‌ها، هیچ‌کدام از طرفین نمی‌توانند مبلغ ارزش قرارداد را کمتر یا بیشتر کنند. شاید این موضوع باعث شود که سودِ قرارداد در یک محدوده مشخص باقی بماند، اما نوعی از اطمینان را هم به دو طرف می‌دهد که بر اساس آن، ارزش معامله پایین نخواهد آمد.
• قیمت دقیق و شفاف: در زیرساخت‌های بورس و ارز دیجیتال، قیمت همیشه مشخص است و نمی‌توان یک سهام یا ارز را به قیمت متفاوتی معامله کرد. سامانه‌های الکترونیکی بورس داخلی و خارجی و صرافی‌های آنلاین، هم به فروشنده و هم به خریدار یک قیمت مشخص و ثابت می ‎ دهند و همین موضوع رانت و دستکاری در مبادلات را کاهش می‌دهد.
• نقدشوندگی نسبتا بالا: در قراردادهای اتی، خود قرارداد می‌تواند نقد شود (بدون وجود اصل کالا یا سهام). این یعنی به عنوان دارنده قراداد، می‌توانید آن را بفروشید یا بخرید.
• کاهش ریسک: در قراردادهای اتی ارزش دارایی شما پایین نمی‌آید و راهکارهایی برای حفظ ارزش دیده شده است.
• هزینه پایین: در بازار اتی، شما به نسبت قرارداد نقدی هزینه کمتری خواهید پرداخت.

مشخصات اصلی قرارداد های آتی

در قراردادهای اتی مورد معامله با عنوان «دارایی پایه» شناخته می‌شوند و البته می ‎ تواند چیزهای مختلفی باشد: نفت، گندم و جو، گاز، مواد غذایی، سهام و ارز و. اما در چنین قراردادهایی باید موارد خاصی رعایت شوند تا تمام سودمندی‌هایی که در بالا گفتیم را بتوان به صورت کامل تضمین کرد. ویژگی‌های قراردادهایی از این نوع را بخوانید:

• اندازه قرارداد: این اندازه، یعنی حداقل میزانی که در آن می‌توان مورد معامله قرار داد. افراد یا سازمان ‎ هایی که بازار اتی را کنترل می‏ ‎ کنند، در تعیین این اندازه هم سهیم هستند و هر مورد معامله ‎ ای، باید مضرب صحیحی از اندازه حداقل قرارداد باشد. مثلا اگر اندازه قرارداد یک سکه طلا باشد، قراردادهای آتی با حجم 5 یا 10 سکه رد و بدل می‌شوند، یا اگر اندازه قرارداد یک صدم بیت‌کوین باشد، شما می‌توانید 10 قرارداد آتی به ارزش یک دهم بیت‌کوین تهیه کنید.
• تاریخ سررسید: در بورس، قرارداد اتی تعیین ‎ کننده دوره معاملاتی، ساعت و تاریخ سررسید نیز هست. مثلا در کالاهای خوراکی باارزش مثل زعفران و پسته، تاریخ سررسید از قبل مشخص می ‎ شود و باید طبق همان معامله شود. اما ارزهای دیجیتال می‌توانند به درخواست طرفین قرارداد در تاریخ‌های متفاوتی معامله شوند (که این تاریخ در قرارداد ثبت خواهد شد).
• وجه تضمین: اگر قصد ورود به بازار اتی را دارید، باید یک مبلغ را به عنوان حداقل تضمین بپردازید. این قراردادها ماهیتی تعهدی دارند و طرفین در واقع باید عهد ببندند که در موقع لازم، تعهد خودشان را اجرا خواهند کرد. وجه تضمین اولیه، به نوعی ضمانت اجرای تعهد شما در قرارداد خواهد بود.
• نوسان قیمت روزانه: در بازارهایی مثل بازار بورس ، یک حداقل و حداکثر برای قیمت سفارش مشخص می ‎ شود. اغلب جداقل این میزان صفر و حداکثر آن 50% است. اما ارزهای دیجیتال هنوز نوسان قیمت روزانه ندارند (حداقل به صورت دقیق و ثبت‌شده ندارند).
• حداکثر حجم سفارش : در هر قرارداد، حداکثر حجم سفارش مشخص می ‎ شود تا طرفین نتوانند بیشتر از آن به معامله ارزش وارد کنند.
• مهلت گواهی آمادگی تحویل : در هر قرارداد اتی، زمان و شرایط تحویل مال یا کالا باید مشخص شود و بدون این مورد، قرارداد ارزش ندارد. در قرارداد از نوع کالای فیزیکی این مهلت خیلی مهم است چون پای یک کالای خاص در میان است که درست در روز سررسید باید به دست گیرنده برسد.
• کارمزد و جریمه: کارمزدها تضمین‌کننده ایمنی یک معامله هستند و در هر قرارداد، مقداری به عنوان جریمه عدم اجرای تعهد طرفین مشخص می‏شود تا در صورت اجرا نشدن، پرداخت شود.

بیشتر بدانیم: نکات طلایی سرمایه گذاری در بورس

قرارداد آتی در مورد کالاهای فیزیکی

همان‌طور که گفتیم، کالاهای فیزیکی یکی از مواردی هستند که با قراردادهای اتی به صورت توافقی رد و بدل می ‎ شوند. زمان سررسید تحویل کالا، مکانیزم وجه تضمین و تعهدات دیگر از جمله مواردی هستند که در قرارداد کالای فیزیکی نوشته می ‎ شوند. در ایران بسیاری از کالاهای خوراکی ارزش بالایی دارند، و در تجارت و صادرات نقش بازی می‌کنند، کالاهایی مانند زعفران و پسته. هنگام مبادله کالای فیزیکی، استانداردهایی برای آن تعیین می ‎ شود (مثلا درمورد پسته حداکثر میزان پوکی، وزن و مغز از این استانداردها هستند) تا سرمایه‌گذاران مختلفی بتوانند وارد بازار خرید و فروش شوند. ویژگی ‎ های مثبت قراردادهای اتی کالای فیزیکی عبارت‌اند از:

• ایجاد زمینه برای عقد قرارداد مدت‌دار و در پی آن تجارت فعال با مشتریان خارجی
• ارزآوری به کشور در قالب خرید و فروش کالاهای ارزشمند ایرانی
• ایجاد قیمت منصفانه در قالب قرارداد، و ارتقا جایگاه کشورمان در بازار جهانی به عنوان یک بازیگر قیمت‌گذار
• از بین رفتن تدریجی نابرابری اطلاعاتی
• تقویت جایگاه تولیدکنندگان و کشاورزان در بازار
• معافیت مالیاتی و هزینه پایین معاملات

همچنین بخوانیم: همه چیز درباره افزایش سرمایه وحق تقدم سهام

قرارداد آتی سهام و شاخص

در بعضی از مدل‌های قرارداد، کالایی برای رد و بدل شدن در میان نیست. سهم، اوراق بهادار، ارز و ارز دیجیتال از جمله مهم‏ ‎ ترین و تاثیرگذارترین وجوه مورد مبادله در این نوع قرارداد هستند. بورس رسمی کشورها، صعنت فلزات و طلا، صنعت استخراج، نفت و سوخت‌های مختلف و خودرو از جمله بازیگران بسیار تاثیرگذار در این حوزه هستند. البته که گاهی کارمزدهای این نوع قرارداد، بعضی از افراد را از شرکت در آن‌ها پشیمان می ‎ کند. بهتر است پیش از وارد شدن به سهام و بازار ارز دیجیتال، خیلی خوب درموردشان تحقیق کنید و ریسک ‎ های این بازارها را بشناسید. مزایای قرارداد اتی سهام و شاخص عبارت‌اند از:

• مدیریت ریسک در پورتفورهای متنوع و تک ‎ سهم
• شناسایی سود از طریق پیش‏بینی نوسانات شاخص‏ ‎ ها
• امکان تحلیل رویکرد بازیگران و سرمایه‌گذاران نسبت به شاخص‌ها
• افزایش جریان اطلاعات مالی
• رونق بازار سرمایه در کشور
• کاهش ضرر به شکل خرید در زمان ضرر و فروش در هنگام سود

سخن پایانی

در این مطلب به قرارداد آتی و انواع آن اشاره کرده و ویژگی‌ها و مزایای آن را بیان کردیم. حال اگر در حوزه بورس و سرمایه گذاری به ابهام و یا سوالی برخوردید، بهتر است که با متخصصان و مشاوران آن در اپلیکیش و یا وب‌سایت کارمنتو در ارتباط باشید.

بازار آتی طلا (بخش دوم)

در قسمت قبل به معرفی بازار آتی طلا پرداخته شد. در بازار آتی طلا بازار سکه یکی از پرطرفدارترین بازارهای آتی است. برای ورود به بازار آتی طلا باید با مفاهیم و موارد موجود در آن آشنا بود و از شیوه معاملات و قوانین حاکم بر بازار اطلاع داشت.

در این قسمت به معرفی بازار آتی سکه پرداخته می شود.

مفاهیم و مواردی که برای ورود به بازار آتی طلا باید دانست:

نماد معاملاتی

هر سرررسید با یک نماد مشخص در تابلو معاملات نشان داده می‌شود.

در بازار آتی طلا هر نماد معاملاتی متشکل از نام کالا، ماه و سال قرارداد است و تمامی نمادهای معاملاتی باید به تصویب هیئت پذیرش رسیده باشند.

نمادهای معاملاتی قراردادهای آتی سکه طلا بر اساس سال و ماه قرارداد نامیده می شوند.

که بر اساس هر نماد معاملاتی به صورت GCMMYY است و در آن GC مخفف سکه طلا (Gold Coins)، MM علامت اختصاری ماه قرار داد که به صورت حروف نمایش داده می شود و YY سال قرار داد است.

به عنوان مثال نماد معاملاتی GCDY98 نشان دهنده قرارداد آتی سکه طلا تحویل دی ماه 98 است.

بر این اساس شما هر سررسید را با نام اختصاری آن می شناسید درست مانند سهام که هر سهم با نماد خاص خود شناخته می شود.

به طور معمول در نماد هر سهم حرف اول نشان دهنده صنعتی است که شرکت مورد نظر در آن فعالیت دارد و مابقی خلاصه ای از نام شرکت است.

دارایی پایه و اندازه قرارداد

مهمترین موضوعی که باید در مورد آن اطلاعات داشته باشید دارایی پایه و اندازه‌ی قرارداد آتی است.

دارایی پایه عبارت است از کالایی که در قالب قرارداد آتی معامله می‌شود، که در قرارداد آتی سکه دارایی پایه سکه‌ی طلا است.

سکه‌های متفاوتی ازلحاظ کمی و کیفی در بازار موجود است به همین دلیل شرایط قابل‌ قبول سکه توسط بورس تعیین می‌شود.

اندازه‌ی قرارداد آتی در بازار آتی طلا یکی از مواردی است که در قرارداد ذکر می‌شود.

سازمان بورس اندازه‌ی قراردادهای آتی سکه را تعیین می‌کند و هر سرمایه‌گذار می‌تواند مضرب صحیحی از آن را معامله نماید.

اندازه‌ی قرارداد آتی سکه ۱۰ عدد سکه بهار آزادی می‌باشد.

درواقع هر سرمایه‌گذار به ازای هر قرارداد، ۱۰ سکه‌ی طلا را خریداری کرده یا به فروش می‌رساند.

به‌طور مثال اگر فردی ‌بخواهد ۵۰ سکه را خریداری کند باید ۵ قرارداد آتی سکه را بخرد.

مفهوم وجه تضمین اولیه در قرارداد آتی سکه طلا

مفهوم مهم دیگری که باید برای ورود به بازار آتی سکه دانست، مفهوم وجه تضمین است.

وجه تضمین مبلغی است که خریدار و فروشنده به ‌منظور اطمینان از بدهی احتمالی واریز می‌نمایند و به‌نوعی ضمانت معامله محسوب می‌شود.

این مبلغ در حسابی که در اختیار بورس است نگهداری می‌شود و مقدار حداقل آن را نیز بورس تعیین می‌کند.

درواقع وجه تضمین در سود و ضرر شما در آتی سکه تأثیرگذار نیست.

اما برای اینکه سود بیشتری کنید طبیعتاً باید قراردادهای بیشتری داشته باشید و این امر مستلزم آن است که وجه تضمین بیشتری پرداخت کنید.

سرمایه گذاری در قرارداد های آتی طلا

حداکثر حجم سفارش و سررسید در بازار قراردادهای آتی

مفهوم بعدی که باید به آن پرداخت، حداکثر حجم سفارش و سررسید در بازار قراردادهای آتی است.

حداکثر حجم سفارش به معنی تعداد مشخصی قرارداد در بازار آتی بوده و به‌نوعی محدودیت برای سفارش گذاری است.

این مورد پارامتر به عواملی همچون نوسانات بازار و عمق بازار بستگی دارد و در تمام بازارهای مالی وجود دارد.

دلیل وجود حداکثر حجم سفارش این است که امکان معامله را برای همه‌ فراهم کند و کسی که سرمایه‌ی زیاد دارد نتواند تمام بازار را در اختیار گیرد.

آخرین روز معاملات که در قرارداد آتی مشخص شده است را سررسید در بازار آتی گویند.

که این تاریخ توسط بورس تعیین می‌شود.

سرمایه گذار می‌بایست سه روز قبل از آخرین روز معاملاتی آمادگی خود را برای تسویه نهایی به کارگزار اعلام کرده و می‌تواند تسویه کند یا موقعیت‌های خود را ببندد.

در تسویه‌ی نهایی فروشنده‌ی سکه باید سکه‌ها را تحویل داده و خریدار نیز باید مبلغ سکه‌ها را بر اساس قیمت ذکر شده در قرارداد واریز نماید.

حد نوسان قیمت روزانه در قراردادهای آتی سکه

بازه قیمتی معاملات روزانه در قراردادهای آتی محدود به (۵%±) قیمت تسویه روز معاملاتی قبل است و امکان ثبت سفارش با قیمتی بالاتر و پایین تر از این بازه وجود ندارد.

کارمزد معاملات آتی سکه

در حال حاضر کارمزد اتخاذ هر قرارداد تعهدی خرید یا فروش در معاملات آتی شامل موارد زیر است:

کارمزد کارگزار ⬅️ ۱۶۰۰ تومان

کارمزد شرکت بورس کالا ⬅️ ۱۰۰۰ تومان

حق نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار ⬅️ ۴۰۰ تومان

جمع کارمزد هر قرارداد تعهدی خرید یا فروش ⬅️ ۳۰۰۰ تومان

بنابراین، کارمزد هر خرید و فروش در آتی سکه مجموعا برابر با ۶۰۰۰ تومان خواهد بود.

لازم به ذکر است دارندگان موقعیت تعهدی باز که وارد مرحله تحویل می شوند، علاوه بر کارمزد اتخاذ موقعیت (۳۰۰۰تومان) می بایست بابت هر قرارداد مبلغ ۵۰۰۰ تومان به عنوان کارمزد تسویه بپردازند.

مراحل یک روز معاملاتی در قراردادهای آتی سکه

به‌طورکلی فرایند یک روز معاملاتی در بازار آتی سکه شامل ۴ مرحله است:

1- پیش گشایش:بازار از دوره پیش گشایش آغاز می‌شود.

در این دوره فرایند مچینگ صورت می‌گیرد؛ همین‌طور خریداران و فروشندگان قدرت یکدیگر را محک می‌زنند.

در دوره پیش گشایش امکان انجام معامله وجود ندارد، درواقع فقط می‌توان سفارش گذاشت.

این دوره همان نیم ساعت ابتدایی بازار را تشکیل می‌دهد؛

مثلاً اگر بازار ساعت ۱۰ صبح باز می‌شود، از همین ساعت تا حدود ساعت ۱۰:۳۰ دوره پیش گشایش خواهد بود

2- دوره حراج تک نرخی:

طی این فرایند سفارش‌های سمت عرضه با سفارش‌های سمت تقاضا یکپارچه می‌شود.

3-دوره حراج پیوسته:

بعد از فرایند مچینگ و حراج تک قیمتی، دوره حراج پیوسته بالاترین مقدار گردش بازار را به خود اختصاص می‌دهد.

این دوره تا پنج دقیقه قبل از بسته شدن بازار ادامه می‌یابد.

طی این دوره خریداران و فروشندگان با یکدیگر تعامل نموده و همین مهم باعث قیمت‌گذاری لحظه‌ای و تغییر سطوح عرضه و تقاضا و درنتیجه کشف قیمت خواهد شد.

پنج دقیقه پایانی بازار، همان دوره پایانی است.

در این بازه زمانی نمی‌توان سفارش جدیدی وارد بازار کرد. درواقع شرایطی محیا می‌شود که کم‌کم در بازار بسته شود.

مکانیزم معاملات قراردادهای آتی سهام در بورس تشریح شد

طوبی دهقانی در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به مکانیزم معاملات قراردادهای آتی سهام در بورس اوراق بهادار تهران گفت: بازار معاملات قراردادهای آتی مالی از قبیل آتی سهام، آتی شاخص و آتی ارز امروزه رواج زیادی پیدا کرده اند.
رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران افزود: بر این اساس آشنایی با نحوه کارکرد بازارهای آتی و مکانیزم معاملات در این بازارها، برای سرمایه گذاری اهمیت زیادی دارد، چرا که سرمایه گذار می تواند با تنوع بخشی به سبد سرمایه گذاری خود، علاوه بر کسب سود، ریسک سرمایه گذاری های خود را نیز کاهش دهد.
وی در ادامه با اشاره به این که بورس اوراق بهادار تهران از سال 89 اقدام به راه اندازی قراردادهای آتی سهام کرده است اظهار داشت: به دلیل محدودیت های سامانه معاملاتی مفهوم سررسید در بازار آتی سهام مانند عدم گستردگی شبکه معامله گران و با هماهنگی با سازمان بورس سامانه معاملات برخط آتی سهام در سال 92 راه اندازی شد.

دلایل کاهش حجم معاملات قراردادهای آتی سهام
دهقانی گفت: نگاهی به سابقه معاملات بورس نشان می دهد قراردادهای آتی سهام در سال 90 تعداد قابل توجهی بوده و مورد اقبال معامله گران قرار گرفته است اما در سالهای گذشته حجم معاملات این قراردادها کاهش چشمگیری داشته است.
رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس در خصوص دلایل کاهش معاملات در بازار قراردادهای آتی سهام گفت: تغییر نرم افزار آتی و عدم تمایل کارگزاران به استفاده از نرم افزار جدید، ریسک قابل توجه بازار آتی و مشکلات ایجاد شده برای برخی از کارگزاران در بازار آتی سکه، توقف های طولانی نماد معاملاتی برخی از سهام، ابهام در بازار سهام و عدم امکان پیش بینی های بلندمدت و رکود در بازار سهام و نقدشوندگی پایین بازار سهام و همچنین بازار آتی سهام از جمله دلایل کاهش حجم معاملات در بازار قراردادهای آتی سهام هستند.
وی اذعان داشت: همچنین با توجه به ریسکی بودن این ابزار، محدودیت های معاملاتی برای برخی از فعالان بازار از جمله صندوق های سرمایه گذاری و تامین سرمایه ها وجود دارد که این مساله باعث می شود تعداد قابل توجهی از اشخاص نتوانند در بازار آتی فعالیت قابل توجهی داشته باشند.

لزوم آموزش و فرهنگ سازی
دهقانی با تاکید بر لزوم آموزش و فرهنگ سازی و اطلاع رسانی در این زمینه افزود: بر این اساس بورس اوراق بهادار تهران در راستای آموزش و فرهنگ سازی اقدام به برگزاری جلسات و دروه های آموزشی متعددی با سرمایه گذاران و کارگزاران به صورت رایگان نموده است و هم اکنون نیز کلاسهای آموزشی برای عموم در بورس برگزار می شود. علاوه بر این در صورت درخواست کارگزاران به صورت اختصاصی جلسات آموزشی نیز در این زمینه برگزار می شود.

شرایط انجام معاملات قراردادهای آتی سهام در بورس
وی در خصوص شرایط انجام معاملات قراردادهای آتی سهام در بورس اوراق بهادار تهران گفت: ساعت انجام معاملات این قراردادها در بورس از ساعت 9 الی 12:30 است و روزانه آمار معاملات قراردادهای آتی سهام در سایت شرکت بورس به صورت اطلاعیه منتشر می شود که نمای بازار آتی را در آن روز نشان می دهد.
رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران اضافه کرد: تعداد موقعیت های باز نشان می دهد که بر روی آن قرارداد خاص چند قرارداد بین خریداران و مشتریان منعقد شده است.

ملزومات انجام معاملات قراردادهای آتی سهام
وی در خصوص ملزومات انجام معاملات قراردادهای آتی سهام گفت: کارگزاران بورسی باید شرایطی چون تهیه سامانه معاملات برخط (به صورت آنلاین) معاملات قراردادهای آتی سهام، تضمین نزد شرکت سپرده گذاری، مجوز معامله آتی سهام از سازمان بورس و مشتری یابی و آموزش معامله گران کارگزاری را برای انجام معاملات قراردادهای آتی سهام در بورس داشته باشند.
دهقانی در خصوص مراحل انجام معاملات قراردادهای آتی سهام توسط مشتریان نیز یادآور شد: در گام نخست مشتریان باید به کارگزاران رسمی مراجعه و نسبت به امضای بیانیه ریسک و قرارداد کارگزار مشتری اقدام کنند و مقررات معاملات برخط و تامین وجه تضمین اولیه مطابق با مشخصات قرارداد هم باید توسط آنان رعایت شود.

استراتژی های بازار آتی
رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس در ادامه مصون سازی و سفته بازی را دو کاربرد مهم بازارهای آتی عنوان کرد و افزود: مصون سازی از قراردادهای آتی برای محافظت در برابر تغییرات قیمت و سفته بازی از قرارداد آتی برای کسب سود از تغییرات در قیمت های آتی استفاده می کند.
وی اضافه کرد: اگر سفته بازان معتقد باشند که قیمت افزایش خواهد یافت، در این صورت برای کسب سود مورد انتظار، موقعیت خرید اتخاذ می کنند و برعکس، سفته بازان با اتخاذ موقعیت فروش، از کاهش مورد انتظار در قیمت سود کسب می کنند.

چرا سفته بازان قراردادآتی می خرد؟
دهقانی در پاسخ به این پرسش که چرا سفته بازان قراردادآتی می خرد و به طور مستقیم، دارایی پایه را خریداری نمی کنند تصریح کرد: یکی از این دلایل، هزینه های معاملاتی است که در بازارهای آتی بسیار کم است و دلیل مهم دیگر، اهرم است؛ چرا که وجه تضمین یا ودیعه ای که می پردازند، بطور قابل ملاحظه ای از ارزش سهام قرارداد کمتر است.

تفاوت سهام و قراردادهای آتی سهام
وی در خصوص تفاوت های سهام و قراردادهای آتی سهام نیز گفت: قراردادهای آتی سهام در واقع یک نوع قرارداد است که طی آن خریدار و فروشنده متعهد می شوند تعداد معینی سهام را در آینده و به قیمت مشخصی با هم معامله کنند؛ بنابراین قراردادهای آتی سهام یک نوع تعهد محسوب می شوند و در تاریخ سررسید خریدار و فروشنده الزام دارند که این معامله را انجام دهند.
رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس اضافه کرد: همچنین اگر یکی از طرفین معامله تعهد خود را انجام ندهد، مثلا خریدار، پول را واریز نکند و یا فروشنده، سهام را برای فروش در کد معاملاتی خود نداشته باشد، می گویند خریدار یا فروشنده نکول کرده اند که در این صورت نکول کننده باید خسارت مربوط را بپردازد. بعلاوه این که این امکان وجود دارد که هر دو طرف نیز نکول کنند.
دهقانی گفت: عمر نامحدود سهام نیز یکی دیگر از تفاوت ها میان سهام و قراردادهای آتی سهام است و بر این اساس باید اشاره کرد که قراردادهای آتی سهام دارای سررسید هستند.
وی اضافه کرد: در زمان خرید سهام، مفهوم سررسید در بازار آتی سهام کل ارزش سهام پرداخت می شود ولی اگر قرارداد آتی سهام خریداری یا فروخته شود، ابتدا فقط 20 درصد ارزش قرارداد به قیمت تئوریک که در ابتدای انتشار قرارداد مشخص می شود باید پرداخت شود که این مسئله باعث می شود که خریدار یا فروشنده قرارداد با مبلغ پول کمتری تعداد سهام بیشتری را متعهد به خرید یا فروش شود.

ریسک معاملات قراردادهای آتی سهام
وی در خصوص ریسک معاملات قراردادهای آتی سهام نیز یادآور شد: در کلیه معاملات آتی، سود و زیان خریدار و فروشنده متقارن است؛ بدین مفهوم که اگر طرف دارنده موقعیت تعهدی خرید در این قرارداد سود می کند، طرف دارنده موقعیت فروش زیان می کند.
رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس گفت: مسئله ای که در این زمینه بسیار اهمیت دارد، وجود اهرم مالی است که این ریسک را تشدید می کند.
دهقانی اضافه کرد: همچنین توقف نمادهای معاملاتی سهام به مدت طولانی می تواند یک ریسک محسوب شود؛ به خصوص اگر فروشنده سهام را در اختیار نداشته باشد و بخواهد قبل از سررسید اقدام به خریداری سهام پایه کند.
رئیس اداره عملیات بازار شرکت بورس در پایان اظهار داشت: نقدشوندگی بازار قراردادهای آتی سهام در حال حاضر بسیار پایین است و به دلیل اینکه مشارکت کنندگان در این بازار کم هستند و بازارگردانی نیز در این بازار فعالیت ندارد، این موضوع می تواند به عنوان یکی دیگر از ریسک های معاملات قراردادهای آتی سهام مطرح باشد.
انتهای پیام/