عامل افزایش قیمت نفت کیست، اوپک یا ترامپ؟
بعد از سقوط تاریخی قیمت نفت از اواسط سال ۲۰۱۴ و قرار گرفتن قیمت این کالای جنگی در حول‌وحوش هر بشکه ۴۰ دلار در ماه‌های اولیه ۲۰۱۵، آن‌هم تحت تأثیر مسائل متعدد اقتصادی و سیاسی برنامه‌ریزی‌شده، از سال ۲۰۱۶ دوباره آرام‌آرام بازهم تحت تأثیر مسائل اقتصادی و سیاسی هماهنگ شده، روند صعودی خود را در پیش گرفت. کمتر کسی تردید دارد که نفت اکنون تبدیل به موضوعی برای تحت‌فشار گذاشتن کشورها و پیش بردن اهداف سیاسی در قبال کشورهای مشخص‌شده است. نفت بیش‌ازپیش تبدیل به یک کالای جنگی شده است و با کمی اغماض میتوان گفت که این کالا منجر به کشته شدن میلیون‌ها انسان در سراسر جهان شده است. جنگ‌های نفتی بسیار عمیقی بین کشورهای تولیدکننده این کالای استراتژیک در جریان است و بعد از پیوستن آمریکا در زمره بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده نفت و پیشی گرفتن از کشورهای عربستان سعودی و روسیه در تولید روزانه، امسال این وضعیت بیش‌ازپیش بغرنج‌تر شده است. اما سؤال اینجاست که چه کسی پشت داستان افزایش قیمت نفت است؛ اوپک، ترامپ یا آرامکو؟
تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بورس شیفت ساختاری یا چرخه قیمتی
دکتر «بسام فتوح» مدیر انستیتو مطالعات انرژی در دانشگاه آکسفورد و متخصص سیستم‌های قیمت‌گذاری نفت از دو گرایش عمده در تحلیل ماهیت نوسانات قیمت نفت صحبت کرد. گرایش اول بر این عقیده است که بازار نفت اکنون در حال تجربه یک شوک ساختاری است که باعث ایجاد یک «نظم جهانی جدید نفتی» شده است. زمانی که قیمت نفت پایین بود این گروه اعلام کردند که اکنون وارد دوره قیمت پایین نفت برای یک دوره بلندمدت شده‌ایم. داده‌های تجربی در یک دهه گذشته و نیز افزایش کنونی قیمت نفت این گرایش را تأیید نمی‌کند چراکه دوره‌هایی وجود داشته است که نفت به پایین‌ترین حد خود رسیده است اما دوباره روند صعودی خود را طی کرده و حتی تا مرزهای بالاترین قیمت‌ها درگذشته نیز رسیده است. همچنین با افزایش کنونی قیمت نفت عملاً این گرایش اعتبار خود را ازدست‌داده است. گرایش دوم از چرخه‌های قیمتی نفت صحبت میکند و کارشناسان آن بر این عقیده هستند که اکنون وارد چرخه قیمتی افزایش نفت شده‌ایم آن‌هم بعد از یک دوره قیمت پایین نفت. درواقع این چرخه‌ها در موقعیت‌های مختلف تکرار میشوند.
وجود این دو گرایش از وجود عدم قطعیت‌های شدید در بازار نفت حکایت دارد. به نظر می‌رسد سیاست‌گذاری دولتها و مسائل عمده سیاسی و نیز ژئوپلیتیکی در این دو گرایش نادیده گرفته‌شده‌اند چراکه این دو گرایش هرکدام مستقلاً تحلیل درون‌ماندگاری بدون توجه به فاکتورهای بیرونی را ارائه می‌دهند. شیفت ساختاری در قیمت نفت نمی‌تواند بدون تغییر در سیستم اقتصاد جهانی رخ بدهد و به همین دلیل صحبت کردن از تغییر ساختاری بسیار نارساست. از طرف دیگر تحلیل چرخه قیمت‌ها، ماهیت پویای سیاست جهانی را در نظر نمی‌گیرد و صرفاً با توجه به چرخه‌ای بودن قیمت نفت و به‌صورت پسینی تحلیل خود را ارائه می‌دهند. آنها وجود چرخه‌ها را به‌صورت امری تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بورس درون ماندگار ارائه می‌دهند و ضعف چنین تحلیلی در عدم در نظر گرفتن فاکتورهای بیرونی و مسائل پویای سیاست‌گذاری در سطح جهانی است. به‌عنوان‌مثال این تحلیل نمی‌تواند توافق اوپک و روسیه برای کاهش تولید و افزایش قیمت نفت را در نظر بگیرد و آن را صرفاً ابزاری برای تحقق تئوری خود ارائه میکند درحالی‌که باعث تغییر بنیادی در قیمت نفت شده است.
توافق اوپک با روسیه بر سر کاهش تولید
اگر بخواهیم تنها یک وجه مشترک بین ایران و عربستان مشاهده کنیم، آن افزایش قیمت نفت است. بعد از کاهش عجیب قیمت نفت که البته سیاستهای عربستان سعودی در آن بی‌تأثیر نبود و از آن به‌عنوان اهرم فشاری بر ایران و روسیه استفاده کرد، اکنون دو کشور ایران و عربستان تمایل دارند که قیمت نفت افزایش یابد. یکی از مهمترین سیاست‌هایی که اوپک برای این افزایش و جلوگیری از اثرگذاری افزایش تولید نفت شیل آمریکا اتخاذ کرد همکاری با روسیه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت برای کاهش تولید است. این توافق تا انتهای سال ۲۰۱۸ اعتبار دارد و اکنون محمد بارکیندو، دبیر کل اوپک گفته است که اوپک تمایل دارد همکاری خود با روسیه بر سر کاهش تولید را تمدید کند.
عربستان به چند دلیل از افزایش قیمت نفت حمایت میکند: ۱- عربستان با استفاده از ابزار نفت و برای ایجاد فشار بر روسیه و ایران در بحران سوریه تلاش کرد با افزایش تولید، قیمت نفت را کاهش دهد اما کاهش نفت به حدی بود که باعث کسری بودجه دولت عربستان شد و اکنون قصد دارد که قیمت نفت را تا محدوده مشخصی افزایش دهد که بسیاری بر این عقیده‌اند این محدوده قیمتی بین ۸۰ تا ۹۰ دلار در هر بشکه است. ۲- سرمایه‌گذاری عربستان برای دور شدن از اقتصاد نفتی که استراتژی جدید محمد بن سلمان است. اکنون عربستان برای اجرای پروژه‌های سرمایه‌گذاری خود ازجمله ساخت شهری در حاشیه دریای سرخ نیاز به تزریق پول دارد و از طریق نفت می‌تواند به این مهم برسد. ۳- عرضه آرامکو در بورس عربستان. عربستان قصد دارد که شرکت نفتی آرامکو که یکی از بزرگ‌ترین شرکتهای نفتی دنیاست را در بورس عرضه کند و برای انجام این کار و برای تقویت موقعیت این شرکت بزرگ نفتی، نیاز دارد قیمت نفت را تا حدود ۸۰ دلار بالا ببرد.
دلایل ایران برای افزایش قیمت نفت در این برهه زمانی بسیار اهمیت دارد و چند دلیل را میتوان برای آن برشمرد: ۱- افزایش منابع درآمدی برای خروج از رکود که سال‌هاست درنتیجه تحریم‌های اقتصادی همچنان ادامه دارد و افزایش قیمت نفت آن‌هم با توجه به کاهش تولید برای ایران حیاتی است. ۲- افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه نفت؛ بنا به گفته وزیر نفت، ایران به ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در حوزه بالادستی نفت نیاز دارد و هرگز نمی‌تواند این منابع را از داخل تهیه کند، به‌این‌ترتیب افزایش قیمت نفت می‌تواند قدرت چانه‌زنی ایران را برای جلب سرمایه‌گذاری افزایش دهد و درنهایت منجر به ایجاد شغل به‌ویژه در حوزه نیروی کار صنعت نفت شود. ۳- افزایش منابع ارزی کشور به‌ویژه در برهه حساس کنونی که ایران دچار تنش‌های ارزی بی‌سابقه‌ای شده است و نمی‌تواند پاسخگوی تقاضای ارزی متقاضیان باشد. افزایش منابع ارزی به‌ویژه با توجه به لایحه بودجه انقباضی که دولت جدید تنظیم کرده است، بسیار اهمیت دارد و افزایش سرمایه‌گذاری در پروژه‌های عمرانی می‌تواند درنهایت تقاضای مؤثر در جامعه را افزایش دهد.
عامل افزایش قیمت نفت: اوپک یا دونالد ترامپ؟
اگرچه عربستان سعودی به دلیل تلاش برای تزریق منابع درآمدی به پروژه‌های سرمایه‌گذاری محمد بن سلمان و نیز تقویت موضع شرکت نفتی آرامکو قبل از عرضه آن در بورس تمایل به افزایش قیمت نفت دارد و در این تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بورس راستا با روسیه همکاری میکند اما خود دونالد ترامپ نیز یک عامل مهم در افزایش قیمت نفت است.
ترامپ قصد دارد که ایران را تحریم کند و بدون تردید با تأثیرگذاری بر تولید نفت سومین صادرکننده اوپک قطعاً باعث افزایش قیمت خواهد شد و بیثباتی در بازار نفت را افزایش میدهد. بلومبرگ گزارش داده است که توافق اوباما با ایران و شکل‌گیری برجام، یک‌میلیون بشکه تولید نفت ایران را افزایش داده است و در صورت بازگشت تحریم‌ها با همان شدت، تولید نفت ایران در شش ماه به ۸۰۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید.
اقدام دیگر ترامپ در بیثباتی قیمت نفت تحریم ونزوئلا است به‌طوری‌که کاهش تولید این کشور در سال ۲۰۱۷ به‌عنوان بزرگ‌ترین سقوط تاریخی تولید یک کشور در جهان به شمار می‌آید. تولید نفت ونزوئلا در سال ۲۰۱۷ حدود ۶۴۹ هزار بشکه کاهش یافت که ۲۹ درصد تولید نفت ونزوئلا است که حتی از کاهش تولید روسیه در زمان فروپاشی و نیز سقوط دولت عراق در سال ۲۰۰۳ نیز بیشتر است. همین امر خود باعث کاهش تولید و افزایش قیمت نفت شده است.
تلاش دونالد ترامپ بر اعمال تعرفه بر واردات ازجمله آلومینیوم و فولاد و نیز ایجاد جنگ‌های تجاری با کشورها از اقدامات دیگر ترامپ است که منجر به افزایش قیمت نفت شده است، آن‌هم درحالی‌که تولید نفت آمریکا یک رکورد تاریخی را ثبت کرده است و از ۱۰ میلیون بشکه در روز تجاوز کرده است. بلومبرگ گزارش داده است که افزایش تعرفه بر فولاد حدود ۲۵ درصد قیمت فولاد در آمریکا را افزایش میدهد و همین امر باعث تأثیرگذاری بر تولید لوله در این کشور خواهد شد و در این راستا دولت آمریکا مجبور است برای انتقال نفت از سواحل شرقی به غربی برای پالایش نفت از کشتی استفاده کند که این امر قیمت نفت را افزایش خواهد داد.
تولیدکنندگان شیل، قیمت نفت بین ۵۰ تا ۶۰ دلار را برای خود ایده آل می‌دانند و در همین راستا آمریکا احتمالاً تلاش‌هایی را برای کاهش نفت انجام خواهد داد که مهمترین راهکار استفاده از ذخایر راهبردی آمریکاست. طبق اعلام وزارت انرژی آمریکا میزان ذخایر آمریکا در حال حاضر ۶۶۵ میلیون بشکه است و هدف از این ذخایر مقابله آمریکا با اختلال‌های ناگهانی در بازار نفت است که درزمانی که قیمت نفت دچار نوسانات صعودی شدید می‌شود می‌تواند به کمک آمریکا بیاید و طبق گزارش بلومبرگ در زمان توفان آمریکا این اتفاق رخ داد و ذخایر نفتی آمریکا مورداستفاده قرار گرفتند.
لیلا امیری فرد – دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم اقتصادی - [email protected]
پایان نامه بررسی تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بازده غیرعادی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
نوسانات قیمت نفت یکی از عوامل اصلی بسیاری از بحرانهای اقتصادی در میان کشورهای واردکننده و صادرکننده نفت است. برای کشورهای صادرکننده نفت، درآمدهای حاصل از فروش نفت، منبع بسیار مهمی از درآمدهای مالی و ارزی دولتها را تشکیل میدهد. در کشورهای صادر کننده نفت مانند ایران که سهم اصلی درآمد خود را از طریق ارز حاصل از فروش نفت تامین می کنند تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بخشهای اقتصادی یکی از دغدغه های سیاستگذاران و اقتصاددانان بوده است. بورس اوراق بهادار یکی از اصلیترین اجزای بازارهای مالی است که نقش مؤثری در توسعه و رشد اقتصادی کشور دارد. هدف این تحقیق بررسی تاثیر نوسانات قیمت نفت بر بازده غیرعادی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با بهره گرفتن از مدل تصحیح خطای برداری ساختاری میباشد؛ بدین منظور با بهره گرفتن از تکنیک غربالگری طی سالهای 1392-1388، تعداد 96 شركت از شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران انتخاب گردیده است. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی است و از بُعد هدف از نوع تحقیقات توصیفی است که به شیوه همبستگی صورت میگیرد. پس از جمع آوری داده ها، متغیرهای پژوهش محاسبه شده اند و سپس با بهره گیری از مدل رگرسیونی داده های ترکیبی و الگوی اثرات تصادفی به بررسی روابط بین متغیرها پرداخته شده است. نتایج آزمون فرضیه ها نشان میدهد که نوسانات قیمت نفت با بازده غیرعادی سهام شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران رابطه معنیداری دارد؛ و از این رو، اهمیت بررسی رابطه قیمت نفت و بازده سهام در کشورهای نفتی مانند ایران اثبات می شود.
کلید واژه: نوسانات منفی قیمت نفت، بازده غیرعادی سهام، نوسانات مثبت قیمت نفت، مدل تصحیح خطای برداری ساختاری.
فهرست مطالب
فهرست جداول
عنوان صفحه
فهرست نمودارها
فهرست روابط
مقدمه
امروزه انرژی به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی در رشد و توسعه نقش مهمی را در امر برنامه ریزی کشورها ایفا می کند. قیمت نفت یکی از متغیرهای کلیدی هر اقتصاد است که در تعیین موقعیت اقتصاد هر کشور نقش بسزایی دارد. اقتصاد جهان در سالهای مختلف نوسانات مثبت و منفی زیادی را در قیمت نفت خام تجربه کرده است. این تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بورس نوسانات و تغییرات قیمت نفت بر متغیرهای کلان اقتصادی در کشورهای جهان تأثیر گذاشته و اقتصاد این کشورها را با چالشی جدی روبهرو کرده است و موجب شده تا آنها برای در امان ماندن از تأثیرات منفی ناشی از این نوسانات تدابیر مختلفی بیندیشند. اقتصاد ایران وابستگی زیادی به قیمت نفت دارد و به همین دلیل تحقیق در مورد اثرات بالا و پایین شدن قیمت نفت بر بازار مالی کشور، از جمله تحقیقات بسیار مهم و ارزشمند میباشد، همچنین بررسی آثار آن بر بورس اوراق بهادار، که یکی از اصلیترین اجزای بازارهای مالی است و نقش موثری در توسعه و رشد اقتصادی کشور دارد، اهمیت بسزایی دارد.
از سوی دیگر اهمیت مطالعه و پژوهش در حوزه شرکتها به افرادِ سرمایه گذار کمک می کند، زیرا افراد در تجزیه وتحلیلهایی که انجام می دهند در نهایت امید دارند با توجه به ریسک سرمایه گذاری، بازده متناسب با آن را بدست آورند، تجزیه و تحلیل مناسبِ عوامل گوناگون می تواند باعث مدیریت بهترِ سرمایه آنها و افزایش ثروت سرمایه گذار شود. با توجه به موارد ذکر شده در ارتباط با اهمیت موضوع بررسی عوامل مؤثر بر بازده سرمایه گذاریها و اثرات آن عوامل بر بازار سرمایه، و همچنین نیازمندی شرکتهایی که در اولین سالهای عرضه سهام خود در بورس هستند به اطلاعات تحلیلی برای شناسایی عوامل اثرگذار بر بازده حاصل از فعالیتشان، این تحقیق بر آن است تا با بررسی نوسانات قیمت نفت و اثرات آن بر بازده سهام و به طور خاص بر بازده غیرعادی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و ارائه نتایج حاصله بتواند برای سازمان خصوصیسازی و سازمان بورس اوراق بهادار مفید باشد. همچنین با بدست آوردن نتایج آزمون فرضیه های فرعی تحقیق، یعنی میزان تأثیر نوسان منفی و مثبت قیمت نفت بر بازده غیرعادی سهام، راهنمایی برای سرمایه گذاران جهت اخذ تصمیمات مناسب برای سرمایه گذاری باشد.
پایان نامه ی حاضر در پنج فصل گردآوری شده است. در فصل اول کلیات تحقیق شرح داده شده است که با مطالعه آن میتوان با اصول کلی و چارچوب تحقیق آشنا شد. فصل دوم به مبانی نظری و پیشینه تحقیق اختصاص یافته است که بخش مبانی نظری مطالب ارزشمندی را در اختیار افراد قرار میدهد و همچنین در بخش بعدی نتایج پژوهشهای صورت گرفته توسط سایر محققین بیان می شود. فصل سوم پایان نامه در مورد روشها و مدلهای استفاده شده در تحقیق اختصاص دارد. فصل چهارم حاوی اطلاعات مربوط به تجزیه و تحلیل داده ها میباشد و نهایتاً در فصل پنجم نتیجه گیری و جمع بندی کلی صورت گرفته است.
امیدوارم تحقیق انجام شده در این پایان نامه بتواند مفید واقع شود و به استفاده کنندگان از نتایج آن کمک نماید.
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
یکی از مهمترین بازارهای موجود در اقتصاد هر کشوری بازار مالی میباشد که متأثر از متغیرهای اقتصادی من جمله قیمت نفت میباشد. از طرفی یکی از مهمترین مسائلی که سرمایه گذاران با آن روبرو میباشند نوسان و بیثباتی قیمتهای نفت است که سبب ایجاد نوسان در بازارهای مالی میگردد. با توجه به تاثیر گسترده منفی نوسانات قیمت نفت بر بخشهای مختلف اقتصاد ایران، مانعی برای کارایی بازار بورس به شمار میرود و بر عملكرد سرمایه گذاران تاثیرگذار میباشد. لذا باید تحلیل دقیقی از تغییرات قیمت نفت بر روی بازده سهام شرکتها صورت پذیرد. تعیین قیمت نفت به عوامل متعددی بستگی دارد که اغلب آنها از کنترل تولید کنندگان آن خارج است. همین مسئله سبب شده است که وضعیت اقتصادی اغلب کشورهای وابسته به درآمدهای نفتی تحت تأثیر نوسانات قیمت نفت قرار گیرد. در این فصل کلیات پژوهش مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در ابتدا به شرح و بیان مسأله تحقیق پرداخته خواهد شد، پس از آن اهمیت و ارزش تحقیق بیان میگردد، سپس اشارهای به اهداف تحقیق می شود. همچنین در ادامه فرضیه ها و روش تحقیق شرح داده می شود.
1-2- بیان مسأله تحقیق
قیمت نفت یکی از متغیرهای کلیدی هر اقتصاد است که در تعیین موقعیت اقتصاد هر کشور نقش بسزایی دارد. اقتصاد جهان در سالهای مختلف نوسانات مثبت و منفی زیادی را در قیمت نفت خام تجربه کرده است. این نوسانات و تغییرات قیمت نفت بر متغیرهای کلان اقتصادی در کشورهای جهان تأثیر گذاشته و اقتصاد این کشورها را با چالشی جدی روبهرو کرده است و موجب شده تا آنها برای در امان ماندن از تأثیرات منفی ناشی از این نوسانات تدابیر مختلفی بیندیشند. بیشتر مطالعات انجام شده درباره اثر تغییرات قیمت نفت بر اقتصاد کشورها، برای کشورهای صنعتی انجام گرفته است، که اغلب وارد کننده نفت هستند. در این کشورها نفت به عنوان یکی از عوامل تولید بوده و افزایش قیمت آن آثار تورمی و رکودی دربرداشته است و کاهش قیمت آن به عنوان تغییری مثبت برای طرف عرضه محسوب می شود. در حالی که در کشورهای در حال توسعه صادرکننده نفت اینگونه نیست. از آنجایی که کشورهای در حال توسعه مخصوصاً کشورهای صادرکننده نفت به دنبال صنعتی شدن هستند، بی ثباتی قیمت نفت برای آنها دارای اهمیت بیشتری است؛ زیرا از یک سو در مسیر صنعتی شدن نیاز آنها به نفت و انرژی افزایش مییابد و از سوی دیگر برای کشورهای صادرکننده نفت، درآمدهای نفتی، منبع اصلی درآمد آنها است. اقتصاد ایران به شدت وابسته به صادرات نفت بوده و آسیبپذیری آن نسبت به تغییرات درآمدهای نفتی بسیار بالاست. درآمدهای نفتی تاثیرات دوگانهای بر اقتصاد ایران دارند؛ از یک سو شواهد حاکی از رشد اقتصادی مناسب در سالهایی است که درآمدهای نفتی رشد ملایم و آرامی داشتند. در حقیقت رشد ملایم درآمدهای نفتی، رشد اقتصادی را از طرف عرضه و تقاضا تقویت می کند.(مهرآرا و نیری 1388). قیمت جهانی نفت به عنوان یک عامل تاثیرگذار بر عوامل سیاسی و اقتصادی هر کشور مخصوصاً کشورهای صادر کننده نفت است. ایران از جمله صادر کنندگان بزرگ نفت در جهان است که وابستگی زیادی به تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بورس درآمدهای نفتی دارد. بنابراین اقتصاد ایران تحت تاثیر نوسانات قیمت نفت قرار میگیرد. بازار بورس هم به عنوان یکی از بخشهای اقتصاد می تواند تحت تاثیر این نوسانات قرار گیرد. شرکتهای بیشماری در سراسر دنیا خواه در فرایند چرخه حیات اقتصادی و خواه از طریق برنامه خصوصی سازی شرکتهای دولتی، با عرضه سهام خود به عموم مردم، برای نخستین تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بورس بار وارد بازار سرمایه میشوند. نظر به اینکه عرضه اولیه سهام برای یک شرکت در حال رشد عمده ترین منبع تأمین مالی آن به شمار میرود سعی می کنند تا با عملکردی مطلوب و تعیین قیمتی مناسب در عرضه اولیه، جریانهای نقدی حاصل را برای شرکت حداکثر سازند(بوجراج و لی [1] ،2002). پس از زمان عرضه اولیه سهام به عموم، برای شرکتها بازدهی غیرعادی از اهمیت خاصی برخوردار میباشد و این بازده از عوامل مختلفی تأثیر میپذیرد و نقش مهمی در پیشرفت شرکت ایفا می کند و ممکن است قیمت نفت یکی از این عوامل باشد که ما به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق
در دهه اخیر قیمت نفت نقش مهمی در مدلسازی وضعیت اقتصادی و سیاسی کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته ایفا می کند. امروزه قیمت نفت به عنوان یکی از مهمترین مؤلفه های بنیادین در بازارهای مختلف مالی شناخته می شود که در این میان بازار سهام از جایگاه خاصی برخوردار است. از منظر نظری، قیمت نفت و نوسانات مرتبط با آن می تواند بر بازده سهام یا قیمتهای سهام از طریق درآمدهای انتظاری تأثیرگذار باشد. تکانههای نفتی یا نوسانات قیمت نفت یکی از عوامل اصلی بسیاری از بحرانهای اقتصادی در میان کشورهای واردکننده و صادرکننده نفت است. برای کشورهای صادرکننده نفت، درآمدهای حاصل از فروش نفت، منبع بسیار مهمی از درآمدهای مالی و ارزی دولتها را تشکیل میدهد. وابستگی این درآمدها به قیمت تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بورس نفت در بازار جهانی و به عبارتی برونزا بودن آن را میتوان دلیلی بر بروز نااطمینانی و بیثباتی در سیاستگذاریهای اقتصادی دانست. بنابراین میتوان گفت که هرگونه نوسان و بیثباتی در بازار جهانی نفت به بروز عدم تعادل و حتی بحران منجر می شود مگر آنکه سیاستهای صحیحی در مواجهه با این نوسانات از سوی دولتها اتخاذ شود (فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، 1385). از سوی دیگر بورس اوراق بهادار یکی از اصلی ترین اجزای بازارهای مالی است که نقش موثری در توسعه و رشد اقتصادی کشور دارد. بازار بورس از جمله بازارهای مالی مؤثری است که در جمع آوری سرمایه لازم برای بنگاههای اقتصادی فعالیت می کند. از طرفی قیمت نفت و نااطمینانی حاصل از نوسانات قیمت نفت به عنوان عامل مهم تولیدی می تواند نقش موثری در قیمت تمام شده کالا و در نتیجه سودآوری بنگاه و به تبع آن تغییر در میزان بازده بنگاهها بر جای بگذارد. در کشورهای صادر کننده نفت مانند ایران که سهم اصلی درآمد خود را از طریق ارز حاصل از فروش نفت تامین می کنند تاثیر شوکهای قیمت نفت بر بخشهای اقتصادی یکی از دغدغه های سیاستگذاران و اقتصاددانان بوده است، در نتیجه تحقیق و بررسی بر روی نوسانات قیمت نفت و تأثیرات احتمالی آن بر روی بازده سهام شرکتها از اهمیت خاصی برخوردار میباشد، که در این تحقیق سعی بر این است که تمرکز بر روی بازده غیرعادی سهام معطوف شود و بررسی کنیم که آیا این بازده از نوسانات قیمت نفت تأثیر میپذیرد یا خیر.
1-4- سؤالات و اهداف تحقیق
سؤال اصلی تحقیق این است که آیا بین نوسانات قیمت نفت و بازده غیرعادی سهام می تواند رابطهای وجود داشته باشد؟
سؤالات فرعی برای دستیابی به جواب سؤال اصلی پژوهش؛ شامل موارد زیر میباشد:
1- آیا نوسان منفی قیمت نفت بر بازده غیرعادی سهام تأثیر می گذارد؟
2- آیا نوسان مثبت قیمت نفت بر بازده غیرعادی سهام تأتیر می گذارد؟
هدف این تحقیق بررسی رابطه بین نوسانات قیمت نفت (متغیرمستقل) و بازده غیرعادی سهام (متغیر وابسته) است. بسته به رابطه بین این دو متغیر و اینکه این رابطه متقارن است یا نامتقارن، میتوانیم در برنامه ریزیهای اقتصادی برای جلوگیری از بروز بحران در بازار بورس اوراق بهادار استفاده کنیم.
تاثیر نوسان قیمت نفت بر بورس
یک کارشناس بازار سرمایه گفت: اثر مستقیم نوسانات قیمت جهانی نفت اول بر گروه پالایشی و بعد بر گروه پتروشیمی است اثر غیرمستقیم آن هم بر شرکتهایی است که مواد اولیه آنها وابسته به نفت و مشتقات آن است چون که نوسان قیمت به سمت پایین است دسته دوم از این کاهش قیمت تأثیر مثبت می‌پذیرند.
محمدرضا صادقی مقدم کارشناس بازار سرمایه در گفت و گو با سایت الف گفت: معمولاً نوسان قیمت نفت تأثیر فوری و شدیدی بر فرآورده های نفتی دارد و تأثیر نوسانات قیمت نفت بر قیمتهای جهانی محصولات پتروشیمی به شدت فرآورده های نفتی نیست. محصولات پتروشیمی در واقع کشش پذیری قیمتی نسبت به فرآورده های نفت دارند.
این استاد دانشگاه گفت : پس به یک سری عوامل دیگر مثل قراردادها و نوع آنها، وضعیت عرضه و تقاضای جهانی و در خصوص برخی از محصولات صنعت پتروشیمی مثل اوره، وضعیت آب و هوایی جهان و سطح زیر کشت محصول کشاورزی در آن سال (سال کم باران یا پر باران داشته باشد) بسیار در قیمت محصولات کشاورزی تأثیر گذار است.
در خصوص گروه پالایش نماد تمام شرکتهای این گروه‌ها به خاطر ابهاماتی که در خصوص شرکتهای این گروه وجود دارد هیچ‌گونه از این نوسانات تأثیر نمی‌پذیرند، ولی کاهش قیمت نفت حاشیه سود این شرکتها را در واقع کم میکند. در خصوص صنایع پتروشیمی مخصوصاً در سه دسته از محصولات متانول، پلی اتیلن و تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بورس اوره است این سه محصول به ترتیب رده های دوم و چهارم و هشتم را طبق آمارهای شش ماهه ابتدای سال ۹۳ شش ماهه آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران در صادرات به خود اختصاص داده است باید گفت قیمت جهانی این محصولات مدت‌ها قبل از کاهش قیمت جهانی نفت کاهش پیدا کردند و بعید به نظر می‌رسد با این نوسانات دوباره کاهش پیدا کنند. به عنوان مثال متانول با توجه به آمارها در ژانویه ۲۰۱۴ قیمت ۵۹۰ دلار در هر تن را داشته در حالی که در جولای و آگوست از ۵۹۰ به ۴۱۰ دلار در هر تن هم رسید و فعلاً در محدوده ۴۳۰ تا ۴۴۰ دلار است یا اوره که قیمت‌هایی بالای ۵۰۰ دلار در هر تن را در سال قبل داشت امسال در محدوده ۳۱۰ تا ۳۰۰ دلار است.
وی در پاسخ به این سؤال که در کل تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بورس چیست گفت : بورس اوراق بهادار ایران بر خلاف سایر بورس‌های جهانی هیچ گونه واکنشی به نوسانات قیمت نفت از خود نشان نمی‌دهد دلیل آن هم این است که فعالان بازار سرمایه ریسکی به مراتب بالاتر از پایین آمدن قیمت نفت احساس می‌کنند و آن ریسک چیزی نیست جز ریسک‌های وارده به گروه پتروشیمی و صنایع پالایش از سوی وزارت نفت. ابهاماتی همچون تأمین خوراک پتروشیمی‌های رازی و چگونگی تعیین خوراک در صنایع پالایشگاهی و چگونگی پیاده سازی طرح کیفی سازی در پالایشگاه‌ها ریسک‌های به مراتب بالاتر از پایین آمدن قیمت نفت است.
کارشناس بورس خاطرنشان کرد: توجه داشته باشد که طرح کیفی سازی در پالایشگاه‌ها با هر حالتی بخواهد پیاده سازی شود سود شرکتهای پالایشگاهی را به مراتب بسیار بسیار بیشتر از افزایش قیمت نفت پایین می‌آورد اگر دولت حتی قبل از واگذاری شرکت پالایشی به خریداران اعلام می‌کرد که می‌خواهد طرح کیفی سازی را با این کیفیت در طی بازه زمانی کوتاه مدت پیاده سازی بکند شاید هیچ خریداری برای این پالایشگاه پیدا نمی‌شد لذا اگر بحث پالایشگاهی و صنایع پتروشیمی زیاد می‌شود به این دلیل است که ۸۰ درصد بورس ایران به طور مستقیم و غیر مستقیم از فعالیت‌های این گروه متأثر می‌شود
صادقی مقدم ادامه داد: مخصوصاً با اتفاقاتی که اکنون افتاده است و نمایندگان وزارت خانه‌ها به جای سهام عدالت هم با اسناد به مصوبه سال ۸۹ در مجامع حضور پیدا می‌کنند و حتی قرار بر این شد که هیئت مدیره شرکتها بجای سهام عدالت نمایندگان وزارت خانه های مربوطه حضور داشته باشند دوباره شاهد دولتی سازی مخصوصاً در صنایع پالایشی باشیم امری که خود وزارت نفت طی این مدت به شدت تمایل به انجام این کار داشته است نکته مهم این است که بازار سرمایه طی یک سال اخیر هیچ سیگنال مثبتی از سوی وزارت نفت تاکنون دریافت نکرده است، اگر بخواهیم این پیش بینی را بکنیم که وزارت نفت بخواهد روال این ۱.۵ سال گذشته را در پیش گیر بعید میدانم شاهد بهبودی در وضعیت سرمایه گذاری مخصوصاً در گروه صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی کشور باشیم
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در پاسخ به اینکه شش ماه آینده بورس را چگونه پیش بینی می‌کنید؟ گفت : فارغ از این که توافقی صورت بگیرد یا نه و یا اگر توافقی صورت گرفت ممکن است یک جو روانی کوتاه مدتی بر بازار سرمایه مخصوصاً در برخی از گروه‌هایی مثل گروه بانکی یا خودرویی حاکم شود اگر به واقعیت شرایط کشور برگردیم بحث این است که مدیران دولتی کشور باید شناخت و درک درستی از شرایط حال حاضر حاکم و مناسبات گمرک کشور یعنی شرایط پس از واگذاری و اصل ۴۴ قانون اساسی داشته باشند. ممکن است در این واگذاری‌ها و پیاده سازی این اصل هم اشکالاتی وجود داشته باشد ما باید درصدد رفع این مشکلات برآییم. مدیران کشور شیوه مناسب مدیریت در شرایط جدید را یاد بگیرند و اجرا کنند و این قدر بر برهم زدن این الگو و برگشت به عقب در اصل ۴۴ و دولتی کردن مجدد کسب و کار اصرار نداشته باشند، اکنون ما دقیقاً شاهد این مسئله هستیم.تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بورس
وی افزود: در یک زمانی که همه چیز دولتی بوده و در آن زمان قیمت‌ها در کمیسیون‌های فی ما بین تعیین می‌شده و در نتیجه سیاست اصل ۴۴ یک مقدار از این زنجیره خصوصی شده و الآن ما بلد نیستیم با این بخشهای خصوصی شده چطور تعامل کنیم بنابراین می‌خواهیم برگردیم به شیوه های سابق مدیریت کنیم بعضی وقت‌ها دولت در صدد آن است دوباره این شرکتها را باز پس بگیرد و اگر نتوانست این کار را بکند سراغ این می رود که آیا میتوانیم با تغییر قوانین بالادستی به زور برای آنجا مدیر تعیین کند و این کار را میکند در نهایت اگر نتوانست سراغ قوانینی میرود که با این قوانینی سود این شرکتها را کسب کنیم و تحت کنترل خود در بیاورد
وی گفت: الآن مسئله اصلی که در واقع بنگاه های بخش خصوصی کشور با آن درگیر هستند این مسئله است. مسئله دوم که در واقع در نیمه دوم امسال بازار را دوباره تحت تأثیر قرار داده این است که ما در حوزه کلان کشور شاخص‌هایمان شاخص‌های خروج از رکود است ولی در سطح بنگاهها، نشانه خروج از رکود نداریم، شاهد این مدعا موجودی انبارهای این شرکتها است به عنوان مثال موجودی انبار سیمان کشور شاید در سال ۸۰ سال اخیر بی سابقه باشد لذا ما خروج از رکود را در سطح کلان کشور به خاطر اقتصاد حوزه نفت و گاز و پتروشیمی نشانه های خروج از رکود را شاید داریم ولی آیا در بنگاهها نشانه های خروج از رکود را رصد کردیم؟ این هم یک نکته است که این شرایط رکود حاکم دارد اتفاق می‌افتد.
این کارشناس بازار سرمایه گفت : دخالت در حوزه کلان نیست در حوزه بنگاه‌هاست الآن اساس نامه جدید بانک‌های غیر دولتی تصویب شده که این اساس نامه جدید بانک‌های غیر دولتی که مصوبه شورای مالی پول و اعتبار هم گرفته به شدت در خیلی از بندهایش مغایر با قانون تجارت است. در این اساس نامه اشاره شده بخش حقوقی نمی‌تواند کاندید هیئت مدیره بانک شود یعنی یک فرد، یک نهادی که سهام دار حقوقی یک بانک که مالک ۱۵ یا ۲۰ درصد یک بانک باشد به عنوان یک عضو حقوقی نمی‌تواند کاندید هیئت مدیره شود باید حتماً یک فرد حقیقی باشد ولی اکنون افراد حقوقی می‌توانند این کار را انجام دهند که مغایر با قانون تجارت است
صادقی مقدم افزود: ما باید از این نوسان قیمت‌ها و سبک قیمت گذاری درس بگیریم ما به واسطه سازمان حمایت از تولید کننده و مصرف کننده در کشور اعمال کنیم در تمام کشورها نه دولت و نه مجلس نباید وارد قیمت گذاری شوند اتفاقی که امروز در مجلس افتاد و مجلس با اصلاح بودجه نویسی در کشور مخالفت کرد نتیجه‌اش این می‌شود که دوباره به روال سابق بودجه باید برگردیم و از فردا دولت باید دوباره پیش نویس بودجه را آماده کند و به مجلس تحویل بدهد در صورتی که دولت و مجلس نباید وارد قیمت گذاری شود مکانیسم و فقط ساز و کار تغییر قیمت‌ها برای بلند مدت در کشور تعیین کنند.
این استاد دانشگاه گفت: در تمام کشور های توسعه یافته دنیا کالاهایی که معمولاً بالای ۱.۲ درصد از تولید ناخالصی ملی آنها است در بورس‌های کالایی تعیین قیمت می‌شود و سایر کالاهایی که وابسته به آنها است بر اساس آنها قیمتی که در بورس کالای قیمت خورده بر اساس آن قیمت را تعیین می‌کنند در حالی که در کشور ما سازمان حمایت از تولید کننده و مصرف کننده قیمت شیرینی‌های شیرینی فروشی‌ها را تعیین میکند غافل از اینکه این شیرینی فروش این ماده اولیه را که استفاده میکند که شکر قیمتش طی یک سال با نوسانات قیمت جهانی شکر بالا و پایین می‌شود.
این کارشناس بازار سرمایه گفت :در هیچ جای دنیا قیمت بنزین در پمپ بنزین‌ها در یک سال ثابت نمی‌ماند و قیمت بنزین در اکثر کشورها با توجه به قیمت جهانی‌اش در بازه زمانی دو هفته نوسان دارد. اگر هم ما میگوییم داریم سوبسید یا یارانه به برخی از محصولات می‌دهیم قیمت را صد درصد تابع آن نکنیم ۵۰ درصد را به این صورت تعیین کنیم به خاطر همین ما در سیستم بهای تمام شده که سازمان حمایت از تولید کننده و مصرف کننده قیمت گذاری میکند برای بنگاه های ما رجوع میکند به اطلاعات و قیمتهای تاریخی خرید کالای آن شرکتها در شرایط تورمی خرید جایگزینی توجه نمی‌کنند اتفاقی که می‌افتد تمام بنگاه های ما در بلند مدت فاقد توان نوسازی خود را در سرمایه گذاری در تجهیزات دارایی‌های خود میشوند و در بلند مدت همه مستهلک میشوند.
وی در پایان گفت : برخی اقدامات دولت بورس را در شش ماه آینده ملتهب میکند.
اهمیت نوسانات قیمت نفت برای بازار سهام
ساعدنیوز: اهمیت نفت در اقتصاد ایران به حدی است که رونق یا رکود تولید و درآمد ناشی از آن همیشه در جهت‌های مثبت و منفی بر تحولات اقتصادی کشورهای صادر کننده نفت از جمله ایران اثر بخش است و درآمد ملی این کشورها از بستگی به نوسانات قیمت نفت دارد. اما قیمت نفت چه تاثیری بر بازار سهام دارد؟
به گزارش سایت خبری ساعدنیوز به نقل از تجارت نیوز: اهمیت نفت در اقتصاد ایران به حدی است که رونق یا رکود بازار آن بر تحولات اقتصادی کشورهای صادر کننده نفت از جمله ایران اثر بخش است و درآمد ملی این کشورها از بستگی به نوسانات قیمت نفت دارد. اما قیمت نفت چه تاثیری بر بازار سهام دارد؟
سید سلمان نصیرزاده، کارشناس شرکت مدیریت سرمایه گذاری ملی ایران گفت: اقتصاد ما نفت محور است و نفت جدا از ماهیت خود محصول ،اثر مستقیمی بر روی کامودیتی بیس ها دارد. قیمت نفت بر روی گروه فرآورده ه های نفتی پتروشی، کامودیتی ها و فلزات پایه هم اثر گذار است و خودش به عنوان شاخصی که افزایش سطح تقاضا و مصرف و رشد اقتصادی را در حقیقت نشان می ذهذ که بر روی بازار کلان می تواند تاثیر بگذارد.
وی افزود: بیش از ۶۰ درصد بازار ما کامودیتی بیس است و از تحولات بازارهای جهانی اثر می پذیرد. رشد قیمت نفت اگر ادامه دارد باشد در اقتصاد کلان ما هم اثر گذار است. حتی در شرایط تحریم های ایران و مشکلاتش برای فروش نفت به دنیا، حواشی که رشد قیمت نفت در فضای اقتصادی دارد می تواند صنایع ما را تحت تاثیر قرار دهد.
نصیرزاده ادامه داد: از بعد کلان نوسانات قیمت نفت اتفاق مهمی است و بازار به آن توجه می کند و گروه هایی که از نوسانات و افزایش قیمت نفت نفع می برند به عنوان گروه های پیشرو و لیدر بازار هستند. رشد قیمت نفت و مشتقات آن به عنوان یکی از فاکتورهای مهمی است که فعالان بازار همواره به آن توجه می کردند.
وی در خصوص افزایش قیمت نفت گفت: ما در مورد یک روند باید صحبت کنیم، قیمت نفت در برخی از برهه های زمانی نشات گرفته از برخی از رخدادهای سیاسی است. مثل اتفاق حمله یمن به تاسیسات نفتی عربستان که به صورت مقطعی بر قیمت های نفت تاثیر داشت. این نوسانات مقطعی نمی تواند اثر زیادی بر کامودیتی بیس ها و فرآورده های نفتی داشته باشد.
این کارشناس ادامه داد: اینگونه نوسانات رخدادی هستند که با رفع آنها در کوتاه مدت، بازار به ثبات می رسد. اما در مقطعی که ما هستیم، از زمانی که کرونا شروع شد و سطح تقاضا به شدت پایین آمد و سپس با ورود واکسن و خوش بینی هایی که ایجاد شد تقاضا افزایش پیدا کرد و در این بازه قیمت ها روند پیدا کرد. در این بازه قیمت الفین ها یعنی محصولات پتروشیمی در گروه اوره ، متانول روند افزایشی پیدا کرد و همین اثر کلان، پالسی بود برای دیگر بازارهای کالا.
تاثیر قیمت نفت بر سهام پالایشگاهی
در این آموزش بررسی می کنیم که چگونه نوسانات قیمت نفتی در نیمه اول و دوم سال می تواند بر سهام شرکت های پالایشگاهی تاثیر بگذارد. امروز نفت نه تنها تولید انبوده بخش قابل توجهی از صنایع و بخشهای اقتصادی کشور را برآورده می سازد، بلکه به عنوان یک کالای سیاسی و استراتژیک نقش بسیار مهم و تعیین کننده ای در روابط بین الملل و دیپلماتیک دارد. قیمت نفت به طور مستقیم بر روی بورس کالا و محصولات پتروشیمی و پالایشگاهی تاثیرگذار است. این شرکتها در بورس اوراق بهادار نیز سهام قابل معامله‌ای دارند و با نوسانات قیمت نفت در میزان فروش و سود و زیان این شرکتها تغییر ایجاد می‌شود.
تاثیر زمانی قیمت نفت بر سهام پالایشگاهی
تاثیر قیمت نفت بر قیمت محصولات پالایشگاهی معمولا با وقفه 20 الی 30 روز اتفاق می افتد. یعنی اگر قیمت نفت امروز روند افزایشی یا کاهش پیدا کند بعد از 20 الی 30 رو قیمت محصولات پالایشگاهی نیز افزایش یا کاهش پیدا میکند. به طور سنتی با فرض اینکه نفت جهانی نوسانات قیمتی زیادی نداشته باشد معمولا در 6 ماه اول سال حاشیه سود پالایشگاه ها بالاتر از حاشیه سود 6 ماه دوم است.
در نظر داشته باشید که بخش بزرگی از شرکتهایی که در بورس کالا عرضه هستند در بورس اوراق بهادار تهران هم سهام قابل معامله یا سهام شناور دارند که معمولا درصد خاصی از کل سهام شرکت میباشد و به طبع وقتی قیمت محصولات پتروشیمی و پالایشگاهی‌ها در بورس کالا گران‌تر معامله شود میزان فروش آنها بیشتر می‌شود و در میزان سود و زیان این شرکتها اثر می‌گذارد. تحلیل‌گران قیمت نفت را بررسی می‌کنند و بر اساس تحلیل خود با توجه به افزایش قیمت نفت تقاضای بیشتری بر روی سهام شرکتهای پالایشی و پتروشیمی ایجاد می‌کنند.
دیدگاه شما